Z pojęciem akcyza spotykamy się najczęściej oglądając paczkę papierosów (banderola) lub słuchając wiadomości o kolejnej podwyżce cen paliw. Akcyza, a dokładniej podatek akcyzowy zaliczany jest do podatków pośrednich. Podatki pośrednie to takie, których ciężar nie jest ponoszony przez podmioty, na które podatek jest nakładany, ale przez osoby trzecie. Właściwy jest odbiorca końcowy, czyli osoba, która kupuje produkt, w którego cenie znajduje się podatek pośredni. Podatek akcyzowy zalicza się również do podatków konsumpcyjnych, czyli tych zawartych w cenach artykułów i dóbr materialnych podlegających powszechnej konsumpcji. Oznacza to, że niezależnie od tego, jak bardzo byśmy starali się jako konsumenci uniknąć płacenia akcyzy, tak bardzo państwo postara się abyśmy ją zapłacili.

Kto ustala akcyzę?

Regulacje unijne wymagają, aby państwa członkowskie w zakresie struktury i stawek podatku akcyzowego dla wyrobów akcyzowych, stosowały określony dla poszczególnych wyrobów poziom minimalny wysokości podatku. Państwa członkowskie mogą jednak zawsze ustalić i stosować w oparciu o własną politykę fiskalną wyższe stawki akcyzy. Takie rozwiązanie kwestii kształtowania poziomu stawek podatku akcyzowego powoduje, że w Unii Europejskiej występuje duże zróżnicowanie wysokości obciążeń fiskalnych dla poszczególnych wyrobów akcyzowych. Dodatkowo, w celu wypełnienia kryterium minimalnego poziomu opodatkowania, Polska podobnie jak inne państwa członkowskie, które nie przyjęły wspólnej waluty, zmuszona jest do corocznego przeglądu poziomu opodatkowania wyrobów akcyzowych w zależności od obowiązującego na dany rok kursu Euro w stosunku do waluty krajowej i ewentualnej korekty stawek akcyzy.

Zgodnie więc z prawodawstwem Unii Europejskiej, minimalne poziomy podatku akcyzowego w zależności od charakteru danego produktu, wyrażane mogą być w kwocie na jednostkę wyrobu, procencie podstawy opodatkowania, procencie maksymalnej ceny detalicznej oraz kwocie na jednostkę wyrobu i procencie maksymalnej ceny detalicznej.

A jak sytuacja wygląda w Polsce?

Na dziś ustawowo określone zostały górne granice stawek podatku akcyzowego dla poszczególnych grup wyrobów. Wykaz wyrobów akcyzowych został określony w ustawie o podatku akcyzowym, która rozróżnia wyroby akcyzowe zharmonizowane – paliwa silnikowe, oleje opałowe i gaz, napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe i niezharmonizowane. Do wyrobów akcyzowych niezharmonizowanych należą wyroby akcyzowe inne niż wyroby akcyzowe zharmonizowane (np. futra, broń palna, kosmetyki, perfumy i dezodoranty, karty do gry).

I tak w art. 89, art. 93-97 oraz art. 99 oraz art. 105 ustawy o podatku akcyzowym, określone zostały stawki akcyzy dla wyrobów akcyzowych oraz samochodów osobowych.

• benzyny silnikowej – 1.540,00 zł/1.000 l
• oleju napędowego – 1.171,00 zł/1.000 l
• gazów skroplonych do napędu silników spalinowych – 670,00 zł/1.000 kg
• biokomponentów stanowiących samoistne paliwa – 1.171,00 zł/1.000 l
• energii elektrycznej – 20,00 zł/1 MWh
• alkoholu etylowego – 5.704,00 zł/1 hl 100% vol.
• piwa – 7,79 zł od 1 hektolitra za każdy stopień Plato gotowego wyrobu
• wina – 158,00 zł/1 hl gotowego wyrobu
• papierosów – 206,76 zł za każde 1.000 sztuk i 31,41% maksymalnej ceny detalicznej
• samochodów osobowych o poj. silnika powyżej 2000 cm3 – 18,6% podstawy opodatkowania
• pozostałych samochodów osobowych – 3,1% podstawy opodatkowania.

Zwolnienia z akcyzy

Tak jak w przypadku innych podatków, tak i w ramach akcyzy podmioty mogą starać się o zwolnienie z obowiązku podatkowego. Według ustawodawcy, w przypadku akcyzy istnieją 3podstawowe grupy zwolnień:

• zwolnienia ogólne zgodnie z art. 4 ustawy
• zwolnienia podmiotowe zgodnie z art. 31 ustawy
• zwolnienia przedmiotowe zgodnie z art. 30 ustawy

Zgodnie z art. 4 ulgi i zwolnienia podatkowe udzielone na podstawie odrębnych przepisów nie mają zastosowania do akcyzy. Zwolnienie z podatku akcyzowego następuje jeżeli w stosunku do wyrobu akcyzowego powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z czynności, o których mowa w ust. 1, jeżeli kwota akcyzy została, po zakończeniu procedury zawieszenia poboru akcyzy, określona lub zadeklarowana w należnej wysokości, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej[1].

Ponadto zwolnione są wszystkie podmioty przeznaczające wyroby akcyzowe do konsumpcji zgodnie z umową zawartą z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi, pod warunkiem że wyroby te są zwolnione od podatku od towarów i usług[1].

W przypadku dostaw wewnątrzwspólnotowych podatek akcyzowy jest nakładany tylko raz przez państwo, z którego pochodzi pierwszy dostawca. W przypadku kiedy produkt jest objęty zwolnieniem przedmiotowym w kraju dostawcy, akcyza jest nakładana na odbiorcę przez kraj, w którym jest zarejestrowany odbiorca.

Unijne podstawy prawne

• dyrektywa Rady 92/84/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie zbliżenia stawek podatku akcyzowego dla alkoholu i napojów alkoholowych,
• dyrektywa Rady 2011/64/UE z dnia 21 czerwca 2011 r. w sprawie struktury oraz stawek akcyzy stosowanych do wyrobów tytoniowych,
• dyrektywa Rady 2003/96/WE w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej.